Tổng thống Ngô Đình Diệm: Độc tài hay nhân trị?

• Nguyễn Quang Duy
• Gửi tới BBC từ Melboune, Úc

3 tháng 11 năm nayNguồn hình ảnh, Keystone / Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Ông Ngô Đình Diệm, tổng thống tiên phong của Nước Ta Cộng hòa, Open tại một hội chợ ở TP HCM năm 1957

Tổng thống Ngô Đình Diệm là người có công sáng lập Việt Nam Cộng Hòa, công định cư hàng triệu người Bắc di cư, công đưa miền Nam từ chiến tranh sang một thời kỳ vàng son nhất trong lịch sử cận đại, công xây dựng nền tảng kinh tế, giáo dục, văn hóa, xã hội cho miền Nam tự do.

Bên cạnh đó không ít người cho rằng ông Diệm độc tài, gia đình trị và đàn áp Phật giáo. Bài viết nhìn vào thực trạng chính trị nhận định và đánh giá, nghiên cứu và phân tích, làm rõ yếu tố, để rút ra bài học kinh nghiệm .

Thời thế tạo Thủ tướng

Trong bài viết đăng trên Talawas : ” Một lựa chọn dân chủ trong quá khứ : Hoàng đế Bảo Đại – Thủ tướng Ngô Ðình Diệm ” tôi đã trình diễn chính Quốc trưởng Bảo Đại chọn ông Diệm làm Thủ Tướng với sự đồng thuận của tổng thể những tôn giáo, những trào lưu chính trị và đảng phái vương quốc .Đánh giá về ông Diệm, Quốc trưởng Bảo Đại cho biết :

“Trước đây tôi đã dùng ông Diệm, tôi biết rằng ông ta vốn khó tính. Tôi cũng biết về sự cuồng tín, và tin vào Đấng Cứu thế. Nhưng trong tình thế này, không còn có thể chọn ai hơn.

Thật vậy, từ nhiều năm qua, người Mỹ đã biết ông, và rất hâm mộ tính cương quyết của ông. Trước mắt họ, ông là nhân vật có đủ khả năng đối phó với tình thế, vì vậy Washington sẵn sàng hỗ trợ ông.

Nhờ thành tích cũ, và nhờ sự có mặt của em ông, đang đứng đầu Mặt trận Đoàn kết Cứu quốc, ông được nhiều nhà quốc gia cuồng nhiệt ủng hộ; các vị này từng làm đổ chính phủ Nguyễn Văn Tâm và chính phủ Bửu Lộc.

Tóm lại, nhờ cương quyết và cuồng tín, ông là người chống cộng chắc chắn. Đúng vậy, đó là người của hoàn cảnh.”

Nguồn hình ảnh, AFP / Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Hoàng đế ở đầu cuối của Nước Ta, Bảo ĐạiVua Bảo Đại còn cho biết vì thực trạng bấy giờ, ông Diệm phải đương đầu với Pháp và Việt Minh cộng sản nên chính nhà vua đã trao toàn quyền quân sự chiến lược, chính trị và cả ngoại giao cho ông Diệm .

Thời thế tạo Quốc trưởng

Trên thực tiễn quân đội, công an và những giáo phái vẫn chịu tác động ảnh hưởng nhiều ở người Pháp, của vua Bảo Đại và không muốn san sẻ quyền lực tối cao với Thủ tướng Ngô Đình Diệm .Hoa Kỳ vì muốn loại người Pháp khỏi Đông Dương nên quyết định hành động viện trợ trực tiếp cho chính phủ nước nhà Ngô Đình Diệm, giúp ông Diệm trấn áp được quân đội, dẹp được Bình Xuyên và những giáo phái .Việc thống nhất những lực lượng quân sự chiến lược của ông Diệm được những đảng chính trị nhiệt tình ủng hộ, nhưng lại va chạm đến quyền lợi và nghĩa vụ những người đang nắm quyền lực tối cao quân đội, công an, giáo phái và với Quốc trưởng Bảo Đại .Mâu thuẫn đã được xử lý bằng việc trưng cầu dân ý ” Truất phế Bảo Đại và khai sinh Đệ nhất Cộng hoà “, nói đúng hơn là việc trưng cầu dân ý chọn Bảo Đại hay chọn Ngô Đình Diệm .Ông Lâm Lễ Trinh, nguyên Bộ trưởng Nội vụ ( 1955 – 59 ), cho biết việc truất phế Bảo Đại là một việc làm trọn vẹn ngoài ý muốn của ông Diệm, thậm chí còn lương tâm ông Diệm cảm thấy đã phạm tội khi quân .Ông Huỳnh Văn Lang Tổng Giám đốc Viện Hối đoái kiêm Tổng Bí thư Liên chi bộ Đảng Cần lao, và nhiều người trực tiếp lật đổ Bảo Đại cũng đã xác nhận ông Diệm không có dự tính lật đổ Bảo Đại .Ngay chính cựu hoàng Bảo Đại cũng nhận định và đánh giá : ” Việc ông ta lật tôi là do sức ép của chính trị. “Ông Diệm xuất thân từ mái ấm gia đình quan lại, được giảng dạy chuyên nghiệp để làm quan, thế nên ông không hề sửa soạn để có ngày phải giữ vai trò Quốc trưởng và Tổng thống Đệ nhất Cộng hòa .Nguồn hình ảnh, STF / Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Biểu tình phản đối Quốc trưởng Bảo Đại ở TP HCM ngày 18/05/1955Ông Diệm có vài năm sống tại Hoa Kỳ, nhưng thời hạn quá ngắn để ông hoàn toàn có thể hiểu thấu được người Mỹ và guồng máy dân chủ của Hoa Kỳ, và vì vậy guồng máy công quyền Đệ nhất Cộng hòa rất khác khuôn mẫu công quyền Hoa Kỳ .

Quyền lực tập trung trong tay tổng thống

Những người hoạt động giải trí chính trị bên cạnh ông Diệm đều là những người nhiều kinh nghiệm tay nghề chống cộng .Họ tin rằng muốn thắng được cộng sản phải thiết kế xây dựng một chính quyền TW mạnh, một lãnh tụ có quyền lực tối cao .Từ đó, thay vì thiết kế xây dựng một một guồng máy công quyền pháp trị thì họ hướng đến việc thiết kế xây dựng một mạng lưới hệ thống nhân trị quyền lực tối cao tập trung chuyên sâu trong tay Tổng thống Ngô Đình Diệm .Theo họ, ông Diệm cần được biết đến như một nhân vật được hầu hết tuyệt đối quần chúng ủng hộ. Kết quả cuộc trưng cầu dân ý bị nhiều người tố cáo là gian lận, với số lượng tuyệt đối 98,2 % dân chúng muốn ông Diệm thay Bảo Đại làm Quốc trưởng .Bản thân ông Lâm Lễ Trinh và ông Huỳnh Văn Lang cũng cho rằng tác dụng kia là thiếu trung thực .Theo Hiến pháp 1956, tổng thống chỉ huy quốc dân, được quyền chọn và chỉ định từ chánh án tòa phá án, quản trị viện bảo hiến, những bộ trưởng liên nghành chính phủ nước nhà, những chức vụ trong quân đội …, đến tỉnh trưởng, quận trưởng, xã trưởng .Quốc hội thì chỉ có một viện duy nhất. Quyền lực QH bị lấn áp bởi quyền uy của tổng thống .

Chính ông Diệm đã chấp nhận kết quả trưng cầu dân ý và cùng Quốc hội soạn ra Bản Hiến pháp, sau đó việc suy tôn Ngô Tổng thống trở thành quốc sách, chứng tỏ ông Diệm chấp nhận vai trò hạt nhân trong nền Đệ nhất Cộng hòa.

Càng nhiều quyền lực tối cao thì nghĩa vụ và trách nhiệm càng nặng nề đổ lên ông Diệm. Để hoàn thành xong nghĩa vụ và trách nhiệm, ông phải san sẻ quyền lực tối cao với những người thân cận, thân thiện và trung thành với chủ với ông .Nguồn hình ảnh, Three LionsChụp lại hình ảnh ,Xe ba gác nối TT Hồ Chí Minh với Chợ Lớn, khoảng chừng năm 1959

‘Thời nhân trị đã qua’

Vì muốn tập trung chuyên sâu quyền lực tối cao, ông Diệm đã bị nhiều đảng chính trị và nhiều chính trị gia trái chiều chống lại .Nhiều người trước đây từng ủng hộ ông Diệm lên cầm quyền nhưng rồi không đồng thuận với ông về phương cách cầm quyền. Nhiều người phải bỏ nước ra đi, bị cô lập, bị tù, có người chết trong tù …Sáng ngày 26/4/1960, một nhóm gồm 18 nhân sỹ ra Tuyên cáo Caravelle, nêu những sai lầm đáng tiếc của chính phủ nước nhà về chính trị, hành chính, xã hội, quân sự chiến lược, tạo thực trạng bất mãn trong dân chúng, làm giảm tiềm lực đấu tranh chống cộng, đòi thực thi dân chủ, chấm hết gia đình trị, và cải cách thể chế .Tuyên cáo Caravelle là một biến cố chính trị vì nhóm nhân sỹ dám thử thách quyền lực tối cao của Tổng Thống, hầu hết sau đó bị bắt giam và bị tra tấn .Việc chống lại cuộc chiến tranh du kích, thay vì chỉ định người địa phương, Tổng thống Diệm lại sử dụng người thân cận vào những vai trò chỉ huy địa phương, nên không được dân cộng tác, có nơi còn chống lại .Nạn bè đảng và lạm quyền của giới chức địa phương tạo thực trạng bất mãn trong dân chúng và thời cơ cho du kích cộng sản sống sót và tăng trưởng .Không có vật chứng chính quyền đã ra lệnh đàn áp Phật giáo hay thiếu tự do tôn giáo tại miền Nam. Nhưng việc đối xử thiên vị giữa những tôn giáo đã xảy ra ở cả chính quyền TW lẫn địa phương .Sự thiên vị tôn giáo gây bất mãn và vào ngày 6/5/1963 bùng nổ khi chính quyền ra lệnh cấm treo Phật kỳ trong lễ Phật đản tại Huế, và sau đó dẫn đến cuộc đấu tranh đòi bình đẳng tôn giáo .Ông Diệm giữ vai trò Tổng tư lệnh tối cao của những lực lượng quân sự chiến lược, nhưng không có kinh nghiệm tay nghề quân sự chiến lược và rất ít tác động ảnh hưởng trong quân đội .Đa số tướng lãnh đều xuất thân từ quân đội Pháp, vì thế sự thăng thưởng và chỉ định người của ông Diệm gây không ít bất mãn trong quân đội .Ngày 11/11/1960, những sỹ quan chỉ huy Binh chủng Nhảy dù, cùng 1 số ít chính trị gia tiến công dinh Độc Lập, đòi ông Diệm cải tổ tổng lực cơ cấu tổ chức chỉ huy vương quốc để thiết kế xây dựng lại chính nghĩa và nâng cao hiệu năng chiến đấu của quân dân miền Nam .Cuộc đảo chánh không thành nhưng rõ ràng ông Diệm không còn trấn áp được quân đội .Ngày 27/2/1962, Trung úy Phi công Phạm Phú Quốc và Nguyễn Văn Cử đã bay 2 chiếc Skyrider A-1 ném bom, bom Napalm và bắn rocket vào Dinh Độc lập với mục tiêu giết ông Diệm nhưng không thành .Ngày 1/11/1963, những tướng lãnh lại đảo chánh, lần này họ thành công xuất sắc .Ngày hôm sau, 2/11/1963, ông Diệm và ông Nhu bị bắt và bị hạ sát .

Tại sao người Mỹ lật đổ ông Diệm?

Không có dẫn chứng người Mỹ đã đưa ông Diệm về chấp chính. Thậm chí họ còn muốn lật ông ngay khi ông còn làm thủ tướng .Nhưng lại có nhiều vật chứng cho thấy cuộc đảo chánh 1/11/1963 có bàn tay người Mỹ nhúng vào .Vai trò của tổng thống trong Bản Hiến pháp 1956, việc tấn phong ông Diệm làm Tổng thống, và Quốc hội Lập hiến biến thành Quốc hội Lập pháp là đi ngược với niềm tin lập hiến, cộng hòa và dân chủ theo khuôn mẫu Hoa Kỳ .Người Mỹ nhìn nhận một thể chế là dân chủ khi thể chế đó sống sót trái chiều, không có tù chính trị và báo chí truyền thông không bị trấn áp .Với người Mỹ, chính quyền Ngô Đình Diệm là một chính quyền độc tài mái ấm gia đình trị vì ông Diệm sử dụng những người thân cận và mái ấm gia đình trong việc quản lý và điều hành vương quốc .Nguồn hình ảnh, AFP / Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Một người lính giải phóng ở TP HCM ngày 30/04/1975Người Mỹ viện trợ cho miền Nam là nhằm mục đích ngăn ngừa làn sóng xâm lược của cộng sản .Ông Diệm một phần không được tương hỗ của của những tướng lãnh quân đội. Khi cộng sản nổi dậy ở nông thôn, người Mỹ không còn tin ông Diệm hoàn toàn có thể thực thi việc ngăn ngừa cộng sản một cách có hiệu suất cao .Trên thực tiễn, ông Diệm chỉ tập trung chuyên sâu vào đối nội, mặt đối ngoại không được ông coi trọng. Nhiều tòa đại sứ là nơi đày ải người vương quốc không theo ông. Nên việc ngoại giao và đối phó với tiếp thị quảng cáo quốc tế thời Đệ Nhất Cộng Hòa không được tốt lắm .Người Mỹ rình rập đe dọa nếu không có những cải cách về chính trị và quân sự chiến lược họ sẽ cắt viện trợ, nhưng ông Diệm xem thường lời rình rập đe dọa .Người Mỹ biết rõ nhờ thành quả kinh tế tài chính nên ông Diệm được dân chúng ủng hộ, và do đó tiềm năng của ông vẫn còn. Nếu người Mỹ không trực tiếp nhúng tay vào việc lật ông Diệm thì những tướng lãnh và chính trị gia đảo chánh không thể nào lật đổ được ông .Người Mỹ không chủ trương giết bạn bè ông Diệm, nhưng những tướng lãnh quân đội sợ nếu hai ông còn sống sẽ đảo ngược thế cờ và khi đó họ sẽ bị trừng trị nặng nề .Chuyện ông Diệm và ông Nhu đi đêm, hoà giải, ve vãn, bắt tay, đầu hàng …, hay mắc lừa phe cộng sản nên bị Hoa Kỳ lật đổ là câu truyện không có dẫn chứng. Xin xem bài viết trước đây của tôi, đã đăng trên talawas ” Quanh chuyện cành đào Hồ Chí Minh gửi vào Nam ” .

Một thể chế cộng hòa nhân trị xây dựng chung quanh một con người, dù người đó có vì nước vì dân như Tổng thống Ngô Đình Diệm, là một thể chế cộng hòa thiếu bền vững.

Bài học này đã được rút ra trong việc thiết kế xây dựng nền Đệ nhị Cộng hòa với tam quyền phân lập trên nguyên tắc trấn áp và đối trọng giữa những nhánh quyền lực tối cao .

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của ông Nguyễn Quang Duy từ Melbourne, Úc.

Source: https://wincat88.com
Category: BLOG