Những ý niệm khác nhau về lương tâm
Nghĩa vụ và lương tâm là 2 phạm trù có nội dung liên quan, hỗ trợ cho nhau và có chức năng thúc giục con người làm điều thiện, tránh điều ác. Bằng cách đó nó góp phần điều chỉnh và củng cố những quan hệ xã hội. Các nhà tư tưởng trong lịch sử có nhiều quan niệm khác nhau về phạm trù lương tâm.
a / Quan niệm duy tâm :
- Platon cho rằng lương tâm là sự mách bảo của thượng đế, nó tồn tại vĩnh cửu.
- Kant cho rằng lương tâm là sự “thao thức của tinh thần” nó gắn liền với con người như bẩm sinh. Ông viết: “Cảm giác lương tâm ở mỗi cá nhân không phụ thuộc vào điều kiện họ sống. Lương tâm không phải là cái gì có thể tìm kiếm được. Một con người mang trong mình cảm giác lương tâm từ lúc mới sinh ra. Lương tâm như là người làm chứng của chúa trời để phán xử chúng ta”. Như vậy, theo Kant cảm giác lương tâm là tiên nghiệm, bẩm
- Hêghen cho rằng lương tâm là sản phẩm của tinh thần khách quan. Ông là người đầu tiên đặt vấn đề về nội dung khách quan của lương tâm. Theo Hegel, tiêu chuẩn của lương tâm phụ thuộc vào đạo đức của những xã hội khác nhau, còn hình thức của nó phụ thuộc vào các cá nhân khác nhau. Hai cái đó có thể ăn khớp hoặc mâu thuẫn với
b / Quan niệm duy vật :
Các nhà duy vật thế kỷ 17-18 khẳng định chắc chắn lương tâm là một phạm trù đạo đức học, là yếu tố quan trọng cấu thành đạo đức và chú ý quan tâm đến vai trò của lương tâm trong đời sống đạo đức. Đặc biệt Spinoza và Lock và nhấn mạnh vấn đề cần phải giáo dục lương tâm. Tuy nhiên chưa có ý niệm nào lý giải đúng thực chất của lương tâm
Quan niệm về lương tâm của đạo đức học Mácxít
a / Bản chất của lương tâm
Lương tâm là sự tự nhìn nhận, sự tự phán xử và xử lý đúng đắn những hành vi của chính mình trong hàng loạt những quan hệ xã hội .
– Lương tâm vừa là chức năng của tình cảm đạo đức, vừa là chức năng tự đánh giá của lý trí đạo đức:
Lương tâm là một cấu trúc tâm ý, là thể thống nhất giữa tình cảm và lý trí về cái thiện mà hạt nhân là ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm. Lương tâm là tình cảm tích cực trước nghĩa vụ và trách nhiệm đạo đức. Đồng thời lương tâm làm tính năng tự nhìn nhận nên nó còn là một hành vi trí tuệ, nó tiềm ẩn yếu tố lý trí. Chức năng đặc trưng của lương tâm là sự trấn áp của chủ thể so với hành vi của chính mình, là sự tự phê phán, tự lên án, tự trừng phạt của chủ thể so với chính mình khi dự tính hoặc đã thực thi một hành vi trái với những nguyên tắc và chuẩn mực đạo đức .
Lương tâm biểu lộ ở 2 trạng thái khẳng định chắc chắn và phủ định. Giá trị của sự khẳng định chắc chắn được bộc lộ bằng sự thanh thản của lương tâm, còn sự phủ định được biểu lộ bằng sự cắn rứt của lương tâm. Xấu hổ với bản thân là biểu lộ khởi đầu của lương tâm cắn rứt. Từ cảm xúc đó dẫn đến sự phán xử những tâm lý và hành vi của mình. Sự cắn rứt của lương tâm còn có sự trách móc của lý trí so với ý chí “ Đã biết sai sao vẫn cứ làm ”. Đây là sự trách móc của lương tâm làm cho chủ thể đau khổ .
– Đối tượng của sự tự đánh giá và xét xử của lương tâm:
Đặc trưng của lương tâm là sự tự nhìn nhận hành vi. Lương tâm lên tiếng không riêng gì khi hành vi đã xảy ra mà ngay cả từ trong dụng ý : Con người cảm thấy sự cắn rứt của lương tâm không những so với những hành vi xấu đi mà cả với những dụng ý xấu .
b / Tiêu chuẩn khách quan của lương tâm :
– Sự tự đánh giá của lương tâm phải dựa trên tiêu chuẩn khách quan chứ không thể dựa trên tiêu chuẩn chủ quan. Bởi vì sự vững tâm, sự tin tưởng ở bản thân mình có thể là đúng và làm cơ sở cho điều thiện. Nhưng sự tự ý thức cũng có thể sai, trường hợp đó thường người ta làm điều ác mà lương tâm vẫn cứ thanh thản, giống như kiểu lương tâm trong sạch của bọn phát xít!
– Tiêu chuẩn khách quan của lương tâm là nghĩa vụ và trách nhiệm và sự công minh. Chính nghĩa vụ và sự công minh là nội dung khách quan làm cơ sở cho tình cảm lương tâm. Công bằng xã hội là nhu yếu phân phối những giá trị tương thích với giá trị mà người ta đã tạo ra, nó yên cầu sự tương ứng giữa hành vi với sự đền bù ( lao động và thù lao, công và tội, thưởng và phạt ). Nghĩa là mỗi người phải lấy những điều chính đáng, tương thích với những quyền lợi chân chính của con người làm tiêu chuẩn của lương tâm
Vì lương tâm là tình cảm nghĩa vụ và trách nhiệm trước nghĩa vụ và trách nhiệm nên nó cũng có những sắc thái như nghĩa vụ và trách nhiệm : Lương tâm khoa học, lương tâm nghệ thuật và thẩm mỹ, lương tâm nghề nghiệp. v.v …
c / Vai trò của lương tâm trong đời sống đạo đức của con người :
– Lương tâm là ngọn nguồn bên trong của niềm hạnh phúc. Lương tâm trong sáng làm cho ta ý thức được nhân phẩm của mình, cảm thấy sự khoan khoái của tâm hồn còn sự vô lương tâm là nguồn của sự xấu số. Lương tâm là điều kiện kèm theo của niềm hạnh phúc vừa theo chiều chứng minh và khẳng định vừa theo chiều phủ định .
– Lương tâm với tính năng tự nhìn nhận nên nó là một động lực thôi thúc chủ thể làm điều thiện, làm tròn nghĩa vụ và trách nhiệm của mình, quả cảm tự thú sai lầm đáng tiếc, nhất quyết sửa chữa thay thế sai lầm đáng tiếc. Lương tâm là động cơ của mọi điều thiện .
– Lương tâm giám sát hành vi con người xem có hợp đạo lý không. Lương tâm trừng phạt con người nếu con người có ý nghĩ và hành vi ác. Lương tâm có công dụng ngăn ngừa tội ác. Sự hổ thẹn có vai trò uốn nắn xu thế hành vi của con người .
Những người theo chủ nghĩa Kant mới và những nhà tư tưởng của giai cấp tư sản văn minh cho rằng lương tâm chỉ có vai trò xấu đi. Nếu lương tâm Open vào lúc dự kiến hành vi, thì theo họ, chỉ có công dụng dẫn đến sự thiếu quyết đoán. Nếu lương tâm Open vào lúc hành vi đã chấm hết thì chỉ làm cho con người mất yên tĩnh mà không có công dụng gì, vì hành vi đã được thực thi rồi .
Chính vì thế, họ đòi vứt bỏ lương tâm .
Đạo đức học Mác – Lênin, ngược lại, nhấn mạnh vấn đề rằng lương tâm Open trong suốt toàn bộ hành vi đạo đức, từ lúc dự tính đến lúc kết thúc. Nó Open cả lúc con người hành vi tương thích với những tiêu chuẩn đạo đức cũng như xa rời những tiêu chuẩn đạo đức. Ở đây, cả mặt phủ định – mặt cắn rứt của lương tâm, lẫn mặt chứng minh và khẳng định – sự thanh thản của lương tâm, đều có vai trò kiểm soát và điều chỉnh và nâng cao tính tích cực của con người. Trong hai mặt đó sự thanh thản của lương tâm góp thêm phần quan trọng vào đời sống đạo đức của cá thể và xã hội .
Lương tâm trong giáo dục đạo đức
a/ Lương tâm là hạt nhân đạo đức của nhân cách. Lương tâm không phải do Thượng đế ban cho mà là sản phẩm của quá trình giáo dục và tự giáo dục. Nếu không thường xuyên rèn luyện đạo đức thì lương tâm có được ở mỗi người có thể bị suy thoái, xơ cứng hoặc thậm chí mất đi trở thành kẻ “bất lương”. Lương tâm được rèn luyện trong lao động của con người.
Xem thêm: Đuôi Biển Số Xe 79 / TOP #10 Xem Nhiều Nhất & Mới Nhất 3/2022 # Top View | https://wincat88.com
b / Trong công tác làm việc giáo dục đạo đức, người ta luôn chú ý quan tâm đến vai trò của xấu hổ trong việc uốn nắn, khuynh hướng hành vi tâm lý của con người. Nó có tính năng hình thành dư luận xã hội, uốn nắn hành vi đạo đức của con người. Tất nhiên sử dụng vai trò xấu hổ của lương tâm trong giáo dục là một thẩm mỹ và nghệ thuật, phải biết sử dụng đúng mức và tương thích với từng đối tượng người dùng .
Source: https://wincat88.com
Category: BLOG
