Chữ và nghĩa: ‘Vỏ’ và ‘da’ trong tiếng Việt

(Thethaovanhoa.vn) – Khi nói tới “da cam” hay “màu da cam”, chắc mọi người Việt Nam chúng ta sẽ liên tưởng ngay tới tổ hợp từ “chất độc da cam” (trước đây thường gọi là “chất độc màu da cam”).

Chữ và nghĩa: ‘Lây’ cả ‘lòng tốt’?

Theo thông tin từ trang unicef.org, từ ngày 6/5/2020, UNICEF Nước Ta và Bộ Y tế Nước Ta đã phát động Chiến dịch “ Lòng tốt dễ lây ” trên những phương tiện thông tin đại chúng và tiếp thị quảng cáo xã hội, nhằm mục đích lôi kéo thanh thiếu niên bộc lộ sự giúp sức cộng đồng bằng cách khuyến khích sự đồng cảm, bao dung, vị tha, hòa đồng và san sẻ những giải pháp thay đổi phát minh sáng tạo để ngăn ngừa đại dịch Covid-19 .

Đây là tên gọi của một chất hóa học có tác dụng diệt cỏ và làm rụng lá cây (thành phần có chất dioxin) được quân đội Mỹ sử dụng trong Chiến dịch Ranch Hand, một phần của chiến tranh hóa học của Mỹ thực hiện trong Chiến tranh Việt Nam, kéo dài khoảng 10 năm (1961-1971). Chiến dịch “khai quang” đó đã dẫn đến hậu quả nghiêm trọng tới môi trường, cuộc sống, sức khỏe của con người (trực tiếp tới hàng triệu người Việt Nam và hàng vạn lính Mỹ tham chiến). Trong bài này, chúng tôi không có ý định bàn về những vấn đề hóa học, chính trị – xã hội mà chỉ trao đổi về mặt ngôn ngữ học.

“Chất độc da cam” (hay “chất độc màu da cam” như cách gọi trước đây) là chuyển ngữ từ tổ hợp tiếng Anh “Agent orange”. Chất độc này có màu trắng. Sở dĩ nó được gọi là (màu) “da cam” vì các thùng phuy đựng dung dịch lỏng đó được các công ty sản xuất của Mỹ sơn các vạch có màu “orange”.

“ Orange ” là danh từ từ tiếng Anh chỉ : 1. cây cam, 2. quả cam và cũng là tính từ chỉ ” màu của quả cam ( chín ) “. Nhưng khi chỉ màu của quả cam, người Việt lại thêm chữ ” da ” thành ra màu “ da cam ”. Đây chính là điều đáng nói về yếu tố gọi tên một vài sự vật trong tiếng Việt .Bởi gọi tên sắc tố những loại quả, người Việt địa thế căn cứ vào ngoại hình của chúng ở tiến trình đã chín ( không lấy sắc tố của quả trong quá trình đang tăng trưởng, còn non chưa chín, thường là màu xanh ). Đó chính là vỏ ngoài của quả. ” Da ” chỉ dùng để chỉ ” lớp mô bọc ngoài khung hình người và 1 số ít động vật hoang dã ” ( Từ điển tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên, Trung tâm Từ điển học, NXB Thành Phố Đà Nẵng, 2020 ). Chẳng hạn ta vẫn nói : người da đỏ, bệnh ngoài da, da gà, bánh da lợn, sần sùi da cóc, mình đồng da sắt ( thành ngữ ) .

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Với lớp mỏng mảnh bọc bên ngoài của quả cây, người Việt dùng ” vỏ ” để gọi chứ không dùng ” da “. Chúng ta vẫn nghe nói, đại loại : ” Con nhớ gọt vỏ táo rồi hãy ăn ” ; ” Bóc vỏ quýt phải có móng tay nhọn ” ; ” Măng cụt này vỏ mỏng mảnh, thịt dày và ngọt lắm ” … Không ai nói ” Bóc da quýt mà ăn ” hay ” Da quả sầu riêng này dày quá ” v.v …

Source: https://wincat88.com
Category: BLOG